มูฮัมหมัด ตะกี บะห์ยัต โฟเมนีย์ เกิด 2 ชะห์รีวัร ปี 1295 – เสียชีวิต 27 โอร์เดเบเฮ็ช ปี1388) เป็นหนึ่งในนักรหัสยะชีอะฮ์และเป็นมัรเญียะตักลีดของอิหร่าน
ชีวประวัติ
มูฮัมหมัด ตะกี บะห์ยัต เกิดในค่ำวันศุกร์ที่ 2 ชะห์รีวัร 1295 ตรงกับวันที่ 25 เชาวาล 1334 ฮ.ศ. ในครอบครัวศาสนา ที่เมืองโฟมัน ในมณฑลกีลอน บิดาของเขามีนามว่า กัรบาลาอีย์ มะห์หมูด เป็นชาวเมืองโฟมัน เขาแต่งบทกวีเกี่ยวกับอะห์ลุลบัยต์ โดยเฉพาะท่านอิมามฮูเซน อ.
ตั้งแต่วัยเด็กจนถึงวัยรุ่น
เหตุการณ์สำคัญครั้งแรกในชีวิตของเขาคือการเสียชีวิตของมารดาตอนอายุ 16 เดือน บะห์ยัตสำเร็จการศึกษาระดับประถมศึกษาที่โรงเรียน มุลลาฮูเซน กูบบีย์ ซึ่งตั้งอยู่ในเมืองโฟเมนีย์ และในเมืองเดียวกันนั้น เขาศึกษาวิชาการพื้นฐานของอิสลามในสถาบันศาสนาภายใต้การดูแลของ อะหมัด ซะอีดีย์ โฟเมนีย์ พร้อมกับเรียน ตำราวรรณกรรมเปอร์เซียบางฉบับ เช่น บุสตาน ซะอ์ดีย์ กุเลซตาน ซะอ์ดีย์
การศึกษาที่กัรบาลา
เมื่ออายุ 13 ปี บิดาของเขาส่งเขาไปที่กัรบาลา (เมืองหนึ่งในประเทศอิรัก)พร้อมกับเพื่อนคนหนึ่งซึ่งมีฐานะการเงินที่ไม่ดี มูฮัมหมัด ตะกี บะห์ยัต ครั้งแรกเดินทางออกจากชายแดนอิหร่านไม่สำเร็จ เจ้าหน้าที่ชายแดนขัดขวางไม่ให้เขาเข้าอิรักเนื่องจากไม่ได้มากับบิดามารดาของเขาหรือไม่มีใบอนุญาตให้ออก แต่ต่อมาในปี 1308 เมื่อเขาอายุได้ 14 ปี เขาเดินทางออกนอกประเทศจนสำเร็จ ในขณะนั้น มูฮัมหมัด ตะกี อาศัยอยู่ที่บ้านลุงของเขาซึ่งอาศัยอยู่ที่กัรบาลา หลังจากนั้นประมาณ1ปี เขาก็ไปพักอยู่ที่หอพักในโรงเรียนสอนศาสนา ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา มูฮัมหมัด ตะกีได้ศึกษาวรรณกรรมอาหรับและหนังสือเกี่ยวกับฟิกฮ์และอุศูล และในปีที่2 เขาอาศัยอยู่ที่กัรบาลา
การศึกษาที่นะญัฟ
มูฮัมหมัด ตะกี บะห์ยัต หลังจากที่ศึกษาในกัรบาลาเป็นเวลา 4 ปี เขาได้เดินทางไปศึกษาต่อที่เมืองนะญัฟ เขาได้ศึกษาวิชาการระดับสูงกับครูบาอาจารย์หลายท่าน เช่น มุรตะฎอ ตอเละกอนีย์ , ซัยยิด มูฮัมหมัด ฮาดีย์ มีลานีย์, อบุ้ลกอเซ็ม คูอีย์, อาลี มูฮัมหมัด บุรูเญิรดีย์ และซัยยิด มะห์หมูด ฮูซัยนี ชาห์รูดีย์ จากนั้นเขาเข้าเรียนวิชาการระดับสูงในด้านฟิกฮ์และอุศูล โดยฟิกฮ์เรียนกับมูฮัมหมัด กาเซ็ม ชีรอซีย์ ส่วนอุศูลเรียนกับ ฎิยาอุดดีน อิรอกีย์ และ มีรซา นาอีนีย์ จากนั้นเขาเข้าไปเรียนในชั้นเรียนของมูฮัมหมัด ฮูเซ็น ฆัรวีย์ อิศฟาฮานีย์ เป็นเวลาหลายปี มูฮัมหมัด ตะกี นอกจากฟิกฮ์ และ อุศูล เขายังความสนใจปรัชญาและวิชาการทางปัญญาด้วย ด้วยเหตุนี้ เขาจึงศึกษาหนังสือปรัชญาอิสลามที่สำคัญ เช่น อัลอิชาร็อต วัล ตัมบีฮาต ของ อิบนิซีนา และ อัสฟาร ของมุลลา ศัดรอ ซึ่งเรียนกับซัยยิด ฮูเซ็น บอด์กูเบอีย์
เขาได้เริ่มสอนหลักสูตรต่างๆ เขากลายเป็นครูระดับสูงคนหนึ่งของสถาบันศาสนา เขาร่วมกับเชคอับบาส กุมมีย์ ในการเขียนหนังสือ ซะฟีนะตุ้ลบิฮาร์ เขาเป็นมุจญตะฮิดตอนอายุ 27 ปี
อาจารย์ของเขา
นักการศาสนาในนะญัฟ 2 ท่าน มีอิทธิพลอย่างมากต่อบุคลิกภาพของ มูฮัมหมัด ตะกี บะห์ยัต ก็คือ ฆัรวีย์ อิศฟาฮานีย์ และ ซัยยิด อาลี กอฎี
กลับยังประเทศอิหร่าน
หลังจากอยู่ในอิรักเป็นเวลา 16 ปี ในปี 1324 มูฮัมหมัด ตะกี บะห์ยัต ก็กลับมาอิหร่านตามคำแนะนำของแพทย์ เนื่องจากอาการป่วย ไม่นานนักเขาแต่งงานตามคำแนะนำของพี่สาว เขาอยู่ที่โฟมันเป็นเวลาสองสามเดือนจนกระทั่งเขาตัดสินใจกลับไปที่นะญัฟอีกครั้ง แต่คราวนี้เขาไปที่เมืองกุมก่อนเพื่อทำความรู้จักกับสถาบันศาสนาในเมืองกุม จากนั้นจึงออกเดินทางไปนะญัฟ ไม่นานหลังจากที่เขาอยู่ที่เมืองกุม ในปี 1325 บิดาของเขาก็เสียชีวิตด้วย เขายังคงอาศัยอยู่ในเมืองกุม จนได้รับข่าวคราวว่าอาจารย์ของเขา ซัยยิด อบุ้ล ฮาซัน อิศฟาฮานีย์ และ ซัยยิด อาลี กอฎี จากโลกนี้ ข่าวนี้และการเสียชีวิตของบิดาทำให้เขาต้องตั้งถิ่นฐานในเมืองกุมและศึกษาต่อที่นั่นโดยเข้าชั้นเรียนฟิกฮ์ชั้นสูงกับ กุฮ์ กามารีย์ และ บุรูเญิรดีย์
เสียชีวิต
มูฮัมหมัด ตะกี บะห์ยัต เสียชีวิตเมื่อเวลา 14.30 น. ของวันอาทิตย์ที่ 27 โอร์ดิเบเฮ็ช 1388 ขณะอายุ 92 ปี เนื่องจากภาวะหัวใจหยุดเต้น ร่างของเขาถูกฝังในฮะรัมของท่านหญิงฟาติมะห์ มะอ์ศูมะฮ์ อ.