خاتم کاری
ศิลปะ หัตกรรม

خاتم کاری

خاتم، خاتم سازی یا خاتم کاری، هنری است که با مثلث‌های کوچک یا چندضلعی‌های منظم خلق می‌شود. جنس این اشکال هندسی از مواد گوناگونی نظیر استخوان و چوب و فلزات است. از چوب‌ها مانند:  آبنوس (رنگ سیاه)، فوفِل (سیاه و قهوه‌ای تیره)، گردو (قهوه‌ای)، بَقَّم (قرمز)، عناب (قهوه‌ای روشن مایل به قرمز)، نارنج (قهوه‌ای روشن)، افرا (قهوه‌ای روشن)، کیکم، تبریزی (سفید) و شمشاد (زرد). از استخوان‌ها مانند استخوان و عاج فیل، شتر، گاو و اسب. از فلزات هم مفتول‌های برنجی، نقره‌ای و گاهی طلایی. البته برخی از این چوب‌ها از هندوستان وارد می‌شود که به خاطر گرانی الآن نسبت به گذشته کمتر استفاده می‌گردد و رنگ چوب‌های موجود را با کمک رنگ‌های شیمیایی تغییر می‌دهند تا تنوع رنگ‌ها مانند زرد، سیاه و قرمز حفظ شود. همچنین از استخوان و عاج فیل نیز کمتر استفاده می‌شود و رنگ استخوان‌های دیگر (بویژه گاو و اسب) را نیز با کمک رنگ، به رنگ‌های دیگری غیر از سفید (مانند سبز) در می‌آورند. و در فلزات هم گاهی  آلومینیوم و مس به کار گرفته می‌شود. مراحل خاتم کاری مراحل ساخت خاتم، سخت و طولانی است و خاتم کاری مراحل مختلفی دارد. برای مثال، در مرحله تهیه قطعات منظم هندسی، ابتدا انواع چوب‌ها و استخوان‌ها را که ‌رنگ‌های مختلفی دارند، با وسایل ویژه‌ای به طول سی سانتی‌متر و با قطرهای یک تا دو و نیم میلی‌متر (معمولاً به صورت مثلث) می‌برند. با مفتول‌های فلزی نیز این اشکال هندسی را می‌سازند. سپس این مثلت‌های چوبی، استخوانی و فلزی را با دقت و مهارت و حوصله، بر اساس طرح از پیش مشخص شده و به وسیله چسب (سریشم به صورت گرم یا چسب سفید به صورت سرد) در کنار هم چسبانده می‌شوند و با نخ محکم بسته می‌شوند. به این قطعه «پره» می‌گویند. این کار ادامه دارد و با چسباندن پره‌ها در کنار هم تکرار می‌شود تا در نهایت و پس از مراحلی چون پرس و لاک و صیقلی کردن، طرح و شکل مورد نظر ساخته می‌شود و روی ظروف و اشیا به کار گرفته می‌شود و محصولات خاتم کاری ساخته می‌شود.